Wycena działalności gospodarczej (firmy jednoosobowej)

Wycena działalności gospodarczej, czyli firmy jednoosobowej to wycena, której sposób przeprowadzenia może się różnić w zależności od stosowanej formy ewidencji księgowej.

Poniżej wyjaśniam krok po kroku na czym polega specyfika wyceny jednoosobowej działalności gospodarczej. Przedstawiam jakie ma znaczenie sposób prowadzenia księgowości w firmie jednoosobowej (ewidencja księgowa) dla przeprowadzenia wyceny.

Ewidencja księgowa w firmie jednoosobowej (jednoosobowej działalności gospodarczej)

Ewidencję księgową w firmie jednoosobowej prowadzi się na kilka sposobów. W niniejszym tekście omówię dwa z najważniejszych sposobów, czyli:

• podatkową księgę przychodów i rozchodów (KPiR),
• księgi rachunkowe.

Pozostałe formy ewidencji (np. karta podatkowa) są zarezerwowane dla wąskiej grupy przedsiębiorców z uwzględnieniem ściśle określonych rodzajów działalności. Te ewidencje dotyczą wyłącznie niewielkich firm – z małymi przychodami, niewielkim zasięgiem oraz małym potencjałem rozwoju.

Na temat różnic pomiędzy księgą przychodów i rozchodów (małą księgowością) a księgami rachunkowymi (pełną księgowością) pisałem w Pełna księgowość (księgi handlowe) czy KPiR w startupie?

Wycena działalności gospodarczej będzie się charakteryzowała nieco innym podejściem w fazie początkowej w przypadku KPiR, a innym w przypadku ksiąg rachunkowych.

.

Księga przychodów i rozchodów (KPiR)

Podatkowa księga przychodów i rozchodów (KPiR) to bardzo uproszczona forma prowadzenia ewidencji księgowej. Z tego powodu, tę formę prowadzenia księgowości w firmie jednoosobowej określa się jako „małą księgowość”.

Oprócz jednoosobowej działalności gospodarczej, księga przychodów i rozchodów może być prowadzona w spółce cywilnej, spółce partnerskiej i spółce jawnej.

Tę uproszczoną formę prowadzenia księgowości zarezerwuje się dla małych czy średnich firm jednoosobowych, czyli o rocznych przychodach netto nie przekraczających 2 miliony euro.

Uproszczenia księgi przychodów i rozchodów (KPiR) skutkują tym, że wycena działalności gospodarczej z KPiR jest zazwyczaj bardziej skomplikowana niż wycena działalności gospodarczej stosującej księgi rachunkowe.

KPiR ma ona dwie istotne wady, wynikające z uproszczeń KPiR, czyli odnosi się:

• bardzo ogólnie do przychodów i kosztów oraz
• w bardzo ograniczony sposób do majątku firmy.

Te wady księgi przychodów i rozchodów powodują, iż wycena działalności gospodarczej  może wymagać większego nakładu pracy ze strony eksperta od wycen.

Poniżej odniosę się do obu tych wad. Ich wpływ na proces wyceny działalności gospodarczej przedstawię w następnej kolejności.

Wycena działalności gospodarczej wymaga korekt przychodów i kosztów

Podstawowym elementem ewidencji księgowej bazującej na KPiR jest zestawienie przychodów i kosztów firmy jednoosobowej.

W tym zestawieniu przychody i koszty z działalności biznesowej są podzielone tylko na dwie grupy. Nie ma żadnego rozróżnienia na przychody czy koszty operacyjne i nieoperacyjne.

W KPiR nie jest wyodrębniany w żaden sposób typ wyniku finansowego (zysk lub strata), czyli na przykład zysk z działalności operacyjnej czy zysk przez kosztami finansowymi. Po prostu występuje tylko jedna ogólna kategoria określana jako „dochód”.

Dochód jest otrzymywany poprzez odjęcie wszystkich kosztów od wszystkich przychodów. Mniej więcej odpowiada on wynikowi brutto przed kosztem podatku dochodowego z pełnej księgowości.

W tym ujęciu „wynagrodzenie przedsiębiorcy” nie stanowi kosztu firmy jednoosobowej, ale jest częścią jej zysków.

Zysk firmy jest opodatkowany jako „dochód osobisty przedsiębiorcy”, a nie jako „zysk firmy”. Innymi słowy w kosztach w KPiR nie ma podatku dochodowego.

Wycena działalności gospodarczej – wpływ uproszczonej ewidencji majątku firmy

Ewidencja księgowa firmy jednoosobowej bazująca na KPiR pomija albo w bardzo ograniczony sposób odnosi się do elementów majątku firmy i jej zobowiązań.

Przepisy wymagają zaprezentowania w KPiR jedynie zestawienia rzeczowych elementów majątku firmy jednoosobowej. Do tych rzeczowych elementów należą:

• środki trwałe,
• tzw. wyposażenie.

Środki trwałe to w dużym uproszczeniu elementy majątku firmy o większej trwałości, które podlegają odpisom amortyzacyjnym.

W uproszczeniu, wyposażenie firmy jednoosobowej to elementy majątku firmy o niższej wartości niż środki trwałe. Wydatek związany z zakupem wyposażenia stanowi w całości koszt firmy (nie jest amortyzowany).

Księga przychodów i rozchodów nie odnosi się w ogóle do innych elementów majątku firmy jednoosobowej, czyli między innymi gotówki, należności handlowych i innych oraz zapasów.

Te ostatnie podlegają raz w roku spisowi (remanent), który jest przygotowywany na zakończenie roku obrotowego.

Ewidencja księgowa oparta na KPiR nie odnosi się w ogóle do zobowiązań jednoosobowej działalności gospodarczej. Takie zobowiązania to przede wszystkim zobowiązania wobec dostawców oraz pożyczki i kredyty.

Pełna księgowość w firmie jednoosobowej

Każda jednoosobowa działalność gospodarcza, która w jednym roku osiągnie przychody netto (bez podatku VAT) przekraczające 2 miliony euro, jest zobowiązana w kolejnym roku prowadzić księgi rachunkowe, czyli tzw. pełną księgowość.

Księgi rachunkowe (potocznie określane też jako księgi handlowe) to o wiele bardziej zaawansowana forma prowadzenia ewidencji księgowej. Tę formę prowadzenia księgowości często określa się jako pełną księgowość.

Księgi rachunkowe to ewidencja księgowa, która może dostarczać bardzo szeroki zakres informacji finansowych.

Na podstawie ewidencji księgowej prowadzonej na podstawie ksiąg rachunkowych są przygotowywane sprawozdania finansowe.

Dwa główne zestawienia opisujące sytuację firmy to rachunek zysków i strat oraz bilans.

Trzecim zestawieniem jest rachunek przepływów pieniężnych. Jego przygotowanie nie jest obowiązkowe dla małych podmiotów. Jednak dzięki niemu  można uzyskać bardzo ważne informacje dotyczące przepływów gotówki w danym okresie

Pełna księgowość przedstawia w szczegółach wszystkie elementy majątku firmy oraz jej zobowiązania.

Wycena działalności gospodarczej (firmy jednoosobowej), która stosuje pełną księgowość nie powinna się znacząco różnić od wyceny spółki.

Wycena działalności gospodarczej – wpływ ewidencji księgowej

Forma ewidencji księgowanej ma bezpośredni wpływ na sposób dokonywania wyceny działalności gospodarczej. Powodem jest różnica w ujęciu przedmiotu wyceny, czyli przedsiębiorstwa, w omawianych formach ewidencji księgowej.

Niezależnie od formy przyjętej ewidencji księgowej przedmiotem wyceny działalności gospodarczej zawsze jest przedsiębiorstwo.

Przedsiębiorstwo, według Kodeks Cywilnego, to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej.

Przedsiębiorstwo jest niezależne od formy prowadzenia działalności oraz stosowanej ewidencji księgowej. Innymi słowy, to samo przedsiębiorstwo może funkcjonować w formie firmy jednoosobowej, jak i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Tematykę wyceny przedsiębiorstwa poruszyłem między innymi w:

• Sprzedaż przedsiębiorstwa. VAT, PIT, PCC. Jak przeprowadzić?
• Wycena zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Co to jest?
• Sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa

Pełna księgowość w firmie jednoosobowej

Pełna księgowość dostarcza pełnej informacji dotyczącej przedmiotu wyceny działalności gospodarczej, czyli przedsiębiorstwa takiej firmy jednoosobowej. Okresowo przygotowywany bilans prezentuje stan majątku firmy i jej zobowiązań oraz stan kapitału.

W przypadku pełnej księgowości nie ma żadnej wątpliwości, co wchodzi w skład majątku firmy jednoosobowej.

Dokonując wyceny, specjalista od wycen nie musi podejmować dodatkowych działań związanych z identyfikacją elementów majątku, a w tym także jej zobowiązań.

Prawie wszystkie informacje o elementach przedsiębiorstwa znajdują się w ewidencji ksiąg rachunkowych.

Księga przychodów i rozchodów w firmie jednoosobowej

Księga przychodów i rozchodów prezentuje elementy majątku firmy jednoosobowej w sposób bardzo oszczędny.

Jak wspominałem powyżej, jako majątek firmy jednoosobowej w ewidencji KPiR uwzględnia się wyłącznie środki trwałe, które są amortyzowane, oraz tzw. wyposażenie. Brakuje informacji dotyczącej gotówki, należności oraz zapasów.

Ewidencja księgowa KPiR nie odnosi się w ogóle do zobowiązań, zarówno handlowych jak i kredytów czy pożyczek.

W przeciwieństwie do ksiąg rachunkowych, KPiR nie umożliwia na formalne określenie co wchodzi w skład przedsiębiorstwa firmy jednoosobowej.

Wycena działalności gospodarczej (jednoosobowej firmy) w przypadku stosowania KPiR będzie wymagać jednoznacznej identyfikacji wszystkich elementów przedsiębiorstwa.

W praktyce oznacza to, że właściciel firmy jednoosobowej musi oświadczyć, co należy do przedsiębiorstwa wycenianej firmy.

Powinien on również przekazać szczegółowe informacje o wszystkich składnikach majątku, które są wykorzystywane w jednoosobowej działalności gospodarczej.

Dodatkowo, przekazane powinny być informacje między innymi o sposobie finansowania działalności firmy, a także przepływach gotówkowych.

Identyfikacja elementów przedsiębiorstwa wymaga stworzenia przez specjalistę w zakresie wycen zestawienia bilansowego pro-forma.

W celu zrozumienia przepływów rzeczowych i finansowych w firmie jednoosobowej konieczne będzie również przygotowania szczegółowego zestawienia przychodów i kosztów.

Niezbędne są również korekty wynikające z traktowania firmy przez KPiR jako działalności realizowanej przez przedsiębiorcę. W przeciwieństwie do ksiąg handlowych, KPiR nie wymuszają traktowania firmy jako oddzielnego bytu.

Obligatoryjna korekta dotyczy wynagrodzenia przedsiębiorcy, które powinno się znaleźć w kosztach firmy. Konieczne jest również wyliczenie wyniku finansowego netto firmy jednoosobowej z uwzględnieniem prawidłowo wyliczonego podatku dochodowego.

Realizowanie działań związanych z „identyfikacją” przedsiębiorstwa może wymagać dużego nakładu pracy. Ten nakład pracy wynika ze specyfiki firmy jednoosobowej.

Wycena działalności gospodarczej – metody

Jak wspomniałem na początku, wycena działalności gospodarczej (firmy jednoosobowej) metodologicznie nie różni się od wyceny innej firmy.

Metody wyceny działalności gospodarczej będą te same jak w przypadku wyceny na przykład spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Jak wspominałem wcześniej, wybór metody wyceny działalności gospodarczej nie jest w jakikolwiek sposób powiązany z formą ewidencji księgowej.

Metody wyceny działalności gospodarczej zależą między innymi od celu wyceny, specyfiki prowadzonej działalności, jej potencjału, branży czy etapu rozwoju.

W przypadku planowanej transakcji np. sprzedaży firmy jednoosobowej inwestorowi branżowemu, na wybór metody będzie miał również wpływ sposób przeprowadzenia ewentualne transakcji sprzedaży firmy.

W celu podjęcia decyzji dotyczącej wyboru metody wyceny działalności gospodarczej, specjalista w zakresie wycen dokonuje najpierw wyboru podejścia do wyceny, a później metody wyceny.

Wycena działalności gospodarczej (firmy jednoosobowej) może być dokonana na podstawie trzech następujących podejść:

• majątkowej,
• dochodowej,
• porównawczej (określanej często jako rynkowa).

Wycena działalności gospodarczej (firmy jednoosobowej) w oparciu o podejście majątkowe dokonywana jest najczęściej w oparciu metodę wartości skorygowanych aktywów netto.

Wycenę działalności gospodarczej w podejściu dochodowym najczęściej realizuje się w oparciu o metodę zdyskontowanych przepływów pieniężnych (Discounted Cash Flows Method, czyli DCF). Dwie inne metody dochodowe to metoda zdyskontowanych zysków i metoda zdyskontowanych dywidend.

Metoda porównawcza (rynkowa) wyceny działalności gospodarczej polega na porównaniu firmy jednoosobowej do porównywalnych firm giełdowych lub też do transakcji przejęć.

Wycena działalności gospodarczej metodą porównawczą wykorzystuje mnożniki oparte na kluczowych kategoriach finansowych lub niefinansowych.

Do najczęściej stosowanych mnożników finansowych należą:

• P/E (cena za kapitał / zysk netto),
• EV/EBIT (Enterprise Value/EBIT),
• EV/EBITDA (Enterprise Value/EBITDA).

Kategoria porównawcza niefinansowa to przykładowo liczba użytkowników czy subskrypcji.

Wycena działalności gospodarczej powinna być przeprowadzona przy wykorzystaniu więcej niż jednego podejścia i jednej metody.