Metody wyceny – przedsiębiorstwa, WNiP, znaku towarowego

W zależności od przedmiotu wyceny i jej celu profesjonaliści, realizując wycenę, stosują różne metody wyceny. Najczęściej przedmiotem wyceny są: przedsiębiorstwo, wartości niematerialne i prawne (WNiP), instrumenty dłużne, ale też plany opcyjne. 

Zaprezentowane metody wyceny nie mają charakteru unikalnego i są wykorzystywane przez wszystkich profesjonalistów realizujących wyceny.

Unikalna jest raczej wiedza dotycząca założeń, które należy przyjąć w procesie realizacji wyceny konkretnego projektu. 

Poniżej przedstawiłem podstawowe informacje, dotyczące metod wycen.

Opisując metody wyceny skoncentrowałem się się na trzech najważniejszych grupach przedmiotów wycen:

• przedsiębiorstwa i zorganizowanej części przedsiębiorstwa (ZCP)
• wartości niematerialnych i prawnych (WNiP),
• instrumentów finansowych.

Metody wyceny przedsiębiorstwa

W przypadku wyceny przedsiębiorstwa oraz zorganizowanej części przedsiębiorstwa) profesjonaliści realizujący wyceny posługują się najczęściej trzema podstawowymi metodami wycen:

• dochodową,
• porównawczą,
• majątkową,

Na temat wyceny ZCP pisałem w Wycena zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Co to jest?

Na temat przedsiębiorstwa oraz jego zorganizowanej części pisałem też w dwóch tekstach:

• Sprzedaż przedsiębiorstwa. VAT, PIT, PCC. Jak przeprowadzić?
• Sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa

(1) Metoda wyceny dochodowa

Wycena metodą dochodową obrazuje wartość firmy jako sumę korzyści, które przyniesie firma w przyszłości.

Ta metoda wyceny polega na oszacowaniu przyszłych przepływów pieniężnych generowanych przez firmę i ustaleniu ich bieżącej wartości przy uwzględnieniu ryzyka ich osiągnięcia oraz upływu czasu.

Jedną z najczęściej stosowanych metod dochodowych jest metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych. W praktyce najcześciej określa się ją jako „Metoda DCF”(po angielsku Discounted Cash Flow).

Metoda ta jest również jedną z najczęściej stosowanych metod wyceny w ogóle w finansach przedsiębiorstw.

(2) Metoda wyceny porównawcza

Metoda porównawcza (mnożnikowa, wskaźnikowa) bazuje na porównaniu wycenianej firmy do podobnych firm z wyceną rynkową.  

W pierwszym etapie identyfikuje się podmioty o podobnym profilu działalności do firmy, która podlega wycenie. Te podmioty to głównie spółki notowane na giełdzie lub też firmy, których wartość została określona w procesie transakcji kapitałowych (przejęcie firmy lub pakietu akcji).

Następnie, dokonuje się porównania ich wartości rynkowej z wycenianym podmiotem, stosując odpowiednio dobrane wskaźniki (mnożniki).

Wskaźniki obrazują relację głównych kategorii finansowych i wartości rynkowej firmy bądź kapitału (w oparciu o kurs giełdowy i liczbę akcji).

Główne kategorie finansowe wykorzystywane w w tej metody wyceny to sprzedaż, zysk netto, zysk operacyjny itp. W przypadku firm giełdowych te informacje są publicznie dostępne w sprawozdaniach finansowych.  

(3) Metoda wyceny majątkowa

Wycena przedsiębiorstwa metodą majątkową to wyceniane na podstawie oszacowania rynkowej wartości posiadanego majątku. Metoda ta jest szczególnie ważna dla firm posiadających znacznej wartości aktywa trwałe wykorzystywane do prowadzenia działalności,

Metoda majątkowa wyceny przedsiębiorstwa określa wartość przedsiębiorstwa jako różnicę pomiędzy wartością posiadanego majątku i zaciągniętych zobowiązań. Naniesienie odpowiednich korekt pozwala uzyskać wartość spółki.

Metody wyceny patentu, marki i znaków towarowych

W przypadku wyceny patentu czy zgłoszenia patentowego), marki i znaków towarowych i innych wartości niematerialnych i prawnych (WNiP) profesjonaliści realizujący wyceny wykorzystują najczęściej następujące metody wyceny:

• korzyści ekonomicznych,
• opłat licencyjnych,
• porównawczą,
• kosztową (odtworzeniową).

(1) Metoda wyceny korzyści ekonomicznych

Metoda korzyści ekonomicznych zakłada, że źródłem wartości znaku towarowego jest możliwość uzyskiwania wyższych cen produktów bądź usług w stosunku do konkurencji lub wyższego wolumenu sprzedaży.

Oszacowanie wartości uzyskuje się dzięki oszacowaniu przyszłych korzyści (dochodów) z tego tytułu. Analiza uwzględnia również koszty utrzymywania przewagi konkurencyjnej, wynikającej z posiadania znaków towarowych.

(2) Metoda wyceny opłat licencyjnych

Metoda opłat licencyjnych to metoda wyceny, która zakłada, że funkcjonowanie na rynku wymaga posługiwania się marką/znakiem towarowym.

W przypadku nieposiadania marki czy znaku towarowego korzystanie wiąże się z koniecznością ponoszenia opłat licencyjnych z tego tytułu. Wartość marki czy znaku towarowego wynika zatem z oszczędności związanych z brakiem potrzeby ponoszenia tych kosztów.

(3) Metoda wyceny porównawcza

Metoda porównawcza to metoda wyceny, która określa wartość znaku towarowego relatywnie do innych, podobnych znaków towarowych (brandów/marek).

Na podstawie transakcji bądź szacunków wartości znaków towarowych o podobnych charakterystykach (takich jak segment czy skala działalności).

(4) Metoda wyceny kosztowa (odtworzeniowa)

Metoda kosztowa, czyli odtworzeniowa określa wartość znaku towarowego jako poziom kosztów niezbędnych do jego wykreowania.

Ta metoda wyceny obejmuje zaktualizowaną wartość poniesionych historycznie kosztów związanych z jej kreacją (metoda kosztowa) lub kosztów, które należy ponieść, aby znak towarowy o podobnych charakterystykach rynkowych wykreować.

Metody wyceny WNiP bazują na wykorzystują w większości podobne metody jak do przeprowadzenia wyceny przedsiębiorstwa.

Metody wyceny instrumentów finansowych

(1) Metody wyceny instrumentów dłużnych

Wycena instrumentów dłużnych zakłada, że ich wartość stanowi suma oczekiwanych przepływów pieniężnych, do których uprawnia posiadanie danego instrumentu. Instrumenty dłużne to między innymi bony skarbowe czy obligacje skarbowe i korporacyjne,

Przepływy te muszą zostać zdyskontowane odpowiednią stopą, aby odzwierciedlać ich wartość obecną uwzględniającą ryzyko związane z możliwością nieotrzymania płatności.

W wycenie instrumentów dłużnych przepływy stanowią okresowe płatności odsetkowe oraz płatność z tytułu wykupu obligacji lub bonu.

(2) Metody wyceny instrumentów pochodnych

Instrumenty pochodne to papiery wartościowe (lub umowy cywilno-prawne) oparte o wartość danych aktywów (lub rzadziej – zdarzeń).

W większości przypadków transakcja, której dotyczy instrument pochodny, będzie miała miejsce w przyszłości, jednak jej cena ustalona jest już w momencie zajmowania pozycji na instrumencie pochodnym.

Jako, iż instrumenty pochodne opierają się o inne aktywa, ich wartość stanowi różnica pomiędzy ceną ustaloną w instrumencie pochodnym a ceną rynkową.

Wartość ta ustalana jest w momencie, gdy nieznana jest przyszła cena rynkowa. W związku z tym, w wycenie należy wziąć pod uwagę ryzyko.

Jednym z najszerzej stosowanych modeli wyceny instrumentów pochodny jest model Blacka-Scholesa. Bierze on pod uwagę sześć czynników, na podstawie których określana jest wartość instrumentu pochodnego.

• czas pozostały do momentu transakcji,
• obecną cenę instrumentu, na którym opiera się instrument pochodny,
• cenę ustaloną w instrumencie pochodnym,
• wartość oczekiwanych wypłat z instrumentu (na przykład dywidend),
• koszt kapitału,
• zmienność instrumentu bazowego.

Inne metody wyceny szeroko stosowane to między innymi metoda drzew dwumianowych i trzymianowych.

Ze względu na to, iż plany motywacyjne dla kadry menadżerskiej i zespołów spółek są oparte na opcjach, do wyceny takich planów stosuje się metody wyceny instrumentów pochodnych.

Wycena projektów na wczesnym etapie rozwoju

W przypadku spółek na wczesnym etapie rozwoju (seed, startup, wczesna ekspansja), przedsiębiorcy przygotowują wyceny najczęściej w przypadku:

• Wnoszenia aportem zorganizowanej części przedsiębiorstwa lub firmy do nowego podmiotu z jednoosobowej działalności gospodarczej czy spółki cywilnej do spółki prawa handlowego (w przypadku przekształcania działającego przedsiębiorstwa),
• Łączenie dwóch spółek, w tym również poprzez wniesienie aportem przedsiębiorstwa jednej spółki do drugiej,
• Spin-off, czyli wydzielenie z danej spółki nowego przedsięwzięcia (aport zorganizowanej części przedsiębiorstwa do innego podmiotu),
• Przed dokonaniem wejścia kapitałowego do spółki przez inwestora (zazwyczaj powodem są kwestie formalne, ponieważ cena jest ustalana zazwyczaj niezależnie od wyceny przez profesjonalistę).

Największym problemem, z którym wiąże się przeprowadzenie wyceny przedsiębiorstwa na wczesnym etapie rozwoju (szczególnie na etapie seed i wczesny startup), jest to, że albo nie kreują one żadnych przychodów lub te przychody są na niskim poziomie, a przy tym nieregularne.

Kolejnym problemem związanym z wyceną przedsiębiorstwa jest wysokie ryzyko związane z realizacją, czyli zespołem, oraz rynkiem nowych produktów czy usług.

Wielu założycieli startupu będzie musiało wcześniej czy później zmierzyć się z koniecznością przeprowadzenia wyceny. Najczęściej będzie chodziło o wycenę przedsiębiorstwa, ZCP, znaku towarowego, know-how czy innych WNiP, a może nawet planu motywacyjnego dla kadry menadżerskiej opartego na opcjach.

Dowiedz się więcej jak możemy Ci pomóc i sprawdź naszą ofertę w zakresie wycen (Metoda SmartValue®).