Kara umowna w umowie inwestycyjnej. Jak ograniczyć?

Kara umowna to klauzula, którą inwestorzy VC bardzo często umieszczają w term-sheet i umowie inwestycyjnej. Stroną ryzykującą zapłacenie takiej kary jest najczęściej założyciel startupu.

Poniżej, wyjaśnię na czym polega stosowanie kar umownych w dokumentach związanych z wejściem kapitałowym inwestora VC, czyli między innymi term-sheet i umowie inwestycyjnej.

Definicja

Kara umowna, określana jako odszkodowanie umowne, to zobowiązanie do zapłaty określonej kwoty jako rekompensaty poniesionej szkody.

Innymi słowy, jeśli jedna strona poniesie szkodę ze względu na działanie lub brak działania drugiej strony to strona poszkodowana może się domagać zapłacenia kary umownej niezależnie od rzeczywistej wartości tej szkody.

Teoretycznie, wysokość kary umownej powinna odzwierciedlać koszt naprawienia wszystkich potencjalnych szkód. W tym ujęciu, można powiedzieć, że kara umowna to zryczałtowane odszkodowanie z tytułu naruszeń postanowień umowy.

Kara umowna może być zastosowana wyłącznie w przypadku zobowiązania niepieniężnego, czyli takiego, które nie wyraża się w pieniądzu. Zobowiązanie niepieniężne to na przykład zobowiązanie do dostarczenia konkretnych dokumentów w określonym czasie.

Zastosowanie kary umownej w odniesieniu do zobowiązań pieniężnych nie jest możliwe.

Możliwość stosowania kar umownych wynika z Kodeksu cywilnego.

Kiedy kara umowna może być zastosowana?

W uproszczeniu, kara umowna może zostać zastosowana na podstawie umowy pomiędzy stronami, jeśli dana strona:

• nie wykonała określonego zobowiązania,
• wykonała dane zobowiązanie, ale w sposób nienależyty (nierzetelny), czyli efekt nie jest zgodny z uzgodnieniami,
• wykonała dane zobowiązanie, ale wystąpiły konkretne uchybienia w zakresie sposobu jego wykonania.

Zawarta pomiędzy stronami umowa może przewidywać zastosowanie odrębnych kar umownych w odniesieniu do każdego z wymienionych powyżej scenariuszy.

Kara umowna w inwestycjach Venture Capital

Strona umowy, która może się domagać zapłacenia kary umownej to strona uprzywilejowana. Strona nieuprzywilejowana to osoba, na której ciąży konkretne zobowiązanie, wynikające z umowy.

Stroną uprzywilejowaną w negocjacjach dotyczących dokonania inwestycji jest najczęściej inwestor Venture Capital. Strona nieuprzywilejowana to, w większości przypadków, założyciel czy założyciele startupu.

Uprzywilejowanie inwestora wynika nie tylko z jego przewagi negocjacyjnej.

Wynika ono również z tego, iż umowa inwestycyjna nie obejmuje istotnych zobowiązań inwestora o charakterze niepieniężnym. Jak wspominałem powyżej, tylko takich zobowiązań może dotyczyć kara umowna.

Kara umowna w umowie inwestycyjnej jest stosowana przede wszystkim ze względu na trudność, pracochłonność i czasochłonność w oszacowaniu wartości poniesionej szkody w postępowaniu sądowym.

Term-sheet czy umowa inwestycyjna dotyczą skomplikowanych kwestii biznesowych czy finansowych. W przypadku braku kar umownych, inwestor miałby problem z jednoznacznym określeniem wysokości szkody przed sądem.

Dodatkowo, inwestor musiałby wykazać przed sądem niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez założyciela czy założycieli startupu oraz ich winę.

Ważne byłoby również wykazanie przez inwestora w sadzie związku przyczynowego pomiędzy działaniami czy zaniechaniem po stronie założyciela a szkodą inwestora VC.

Postępowanie sądowe w takich przypadkach jest długie i uciążliwe, a przede wszystkim bez gwarancji na pełny sukces poszkodowanego, czyli inwestora.

Z tego powodu, w term-sheet czy umowie inwestycyjnej łatwiej jest umieścić karę umowną dotyczącą ważnych obszarów dla inwestora.

Eliminuje to konieczność dochodzenia odszkodowania przed sądem lub też taką sprawę sadową znacząco upraszcza.

Precyzyjne zapisy klauzuli w umowie inwestycyjnej

W interesie założyciela leży sprecyzowanie w dokumentach inwestycyjnych (term-sheet i umowa inwestycyjna) między innymi następujących kwestii związanych z karami umownymi:

• konkretny opis zadań w umowie, których realizacja leży po stronie założyciela, sposobu ich realizacji lub oświadczeń, które składa założyciel startupu itp. – w celu wykluczenia wątpliwości dotyczących tego, co stanowi złamanie postanowień, a co takim nim nie jest.
• opis trybu stwierdzenia naruszenia postanowień umownych oraz trybu żądania i zapłaty kary umownej (np. terminy, wezwania, sposób powiadomienia itp.)
• określenie tego, czy strona uprawniona ma prawo dochodzić odszkodowania przewyższającego wysokość kary umownej,
• przypisanie do kary umownej konkretnej kwoty.

Z powyżej przedstawionych kwestii, szczególnie istotna jest pierwsza z wymienionych. Bardzo ogólne przedstawienie danych zadań czy sposobu ich realizacji może prowadzić do tego, iż trudno będzie bezspornie stwierdzić czy określone naruszenie miało miejsce czy też nie.

Założyciele powinni też dążyć do konkretnego opisu w przypadku składanych oświadczeń w umowie inwestycyjnej, które dotyczą zdarzeń sprzed daty inwestycji.

Chodzi tu na przykład o oświadczenia założycieli dotyczące praw do technologii w startupie czy braku określonych zobowiązań.

Kara umowna niekorzystna dla założycieli

Kara umowna to chętnie stosowana klauzula przez inwestorów w umowie inwestycyjnej.

Wynika to przede wszystkim z tego, iż jest to najprostszy sposób wyegzekwowania ważnych dla inwestora działań po stronie założyciela lub założycieli startupu.

Niektórzy inwestorzy stosują kary umowne … w dość swobodny i przesadny sposób. Z tego względu założyciele powinni dokonać rzetelnej analizy.

Szczególnie niebezpieczne dla założyciela jest powiązanie w umowie inwestycyjnej kary umownej z egzekucją w formie aktu notarialnego.

Takie dodatkowe zabezpieczenie może umożliwić inwestorowi Venture Capital przeprowadzenie egzekucji komorniczej z pominięciem etapu sądowego.

Może zainteresuje Cię Prawo pierwszeństwa (prawo pierwokupu) w startupie.