Finansowanie przedsiębiorstwa (firmy). Co wybrać?

Finansowanie przedsiębiorstwa (firmy) może być realizowane na wiele sposobów. Najbardziej klasyczne sposoby to emisja udziałów czy akcji, kredyt bankowy, a inne to przede wszystkim pożyczka czy obligacje.

Nie wszystkie wymienione powyżej sposoby na finansowanie przedsiębiorstwa są dostępne dla każdego biznesu. W tekście wyjaśniam od czego ta dostępność zależy.

Dodatkowo, w niniejszym tekście omawiam jakie działania przygotowawcze należy podjąć, aby uzyskać finansowanie przedsiębiorstwa.

W tekście odnoszę się tylko do narzędzi finansowych i pomijam dotacje oraz zaawansowane produkty finansowe, jak na przykład mezzanine financing (finansowanie mezzanine).

Rozwój firmy bez korzystania z finansowania zewnętrznego to bootstrapping.

Finansowanie firmy – jak się przygotować?

Aby pozyskać finansowanie dla przedsiębiorstwa założyciel (właściciel) firmy powinien się przygotować zarówno firmę, jak i do całego procesu pozyskiwania kapitału.

W tym drugim przypadku chodzi przede wszystkim o opracowanie materiałów inwestycyjnych.

Kluczowe znaczenie w obu obszarach powinna mieć współpraca z doradcami specjalizujących się w kwestiach inwestycyjnych, finansowo-księgowych i prawnych.

Działania przygotowawcze powinny się rozpocząć nawet na kilkanaście miesięcy przed planowaną datą rozpoczęcia procesu sprzedaży firmy.

Poniżej, odnoszę się do wymienionych powyżej obszarów przygotowań do pozyskiwania finansowania na rozwój przedsiębiorstwa.

Finansowanie wymaga przygotowania przedsiębiorstwa

Działania, które mają na celu przygotowanie firmy do procesu pozyskiwania kapitału na rozwój to przede wszystkim:

• analiza firmy i jej otoczenia biznesowego,
• zaplanowanie wymaganych procesów optymalizacyjnych i harmonogramu ich realizacji.

Przeprowadzane analizy powinny dotyczyć między innymi następujących obszarów w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa:

• czynniki wpływające na wzrost zysku firmy (np. zysk netto, zysk operacyjny, EBIT czy EBITDA),
• dokumenty korporacyjne i umowy,
• obszar finansowo-księgowy,
• obszar spraw pracowniczych.

Po identyfikacji ryzyk w każdym z tych obszarów należy przeprowadzić działania optymalizacyjne.

Prawidłowo przeprowadzona identyfikacja ryzyk oraz optymalizacja wpłynie pozytywnie na wycenę firmy, jak i efektywność procesu pozyskiwania finansowania dla firmy.

Finansowanie firm na start zawsze łączy się z analizą modelu biznesowego, jak i kroków związanych z jego weryfikacją rynkową (Minimum Viable Product).

Jak wspomniałem powyżej, analizy i działania optymalizacyjne warto rozpocząć z co najmniej kilkumiesięcznym wyprzedzeniem. Wynika to z tego, że wdrożenie konkretnych kroków optymalizacyjnych może wymagać dłuższego czasu. Wiele jednak zależy od specyfiki przedsiębiorstwa czy branży.

Więcej o przygotowaniu firmy i działaniach optymalizacyjnych w związku z pozyskiwaniem finansowania dla firmy pisałem w Przygotowanie firmy do sprzedaży. Działania optymalizacyjne.

Finansowanie firmy – przygotuj materiały inwestycyjne

Niezależnie od tego, jakiego typu finansowania się poszukuje zawsze konieczne jest przygotowanie materiałów inwestycyjnych.

Materiały te różnią się w zależności od konkretnego typu finansowania.

W kolejnych sekcjach wyjaśniam jaką specyfikę ma finansowanie przedsiębiorstwa w zależności od formy (typu) instrumentu finansowego, czyli:

• finansowanie przedsiębiorstwa kapitałem uzyskanym ze objęcia udziałów czy akcji przez inwestora,
• pożyczka czy obligacja,
• kredyt bankowy.

Finansowanie przedsiębiorstwa kapitałem od inwestora

Finansowanie przedsiębiorstwa oparte na emisji (sprzedaży) udziałów (spółka z o.o.) czy akcji (spółka akcyjna) to pozyskanie tzw. inwestora finansowego lub branżowego.

Inwestorami finansowymi są fundusze Venture Capital, fundusze Private Equity lub inwestorzy prywatni (anioły biznesu lub konsorcja inwestorskie).

Aby poprawnie przeprowadzić proces poszukiwania inwestora należy wyposażyć się co najmniej w trzy materiały inwestycyjne:

• teaser inwestycyjny – w celu uzyskania wstępnego zainteresowania firma czy projektem,
• prezentację inwestorską (pitch deck) – do wykorzystania podczas pierwszego spotkania z inwestorem,
• model finansowy (excel) – zawierający założenia do modelu biznesowego oraz przedstawiający sposób realizacji zakładanej strategii.

Rozsądny inwestor nigdy nie zgodzi się na finansowanie przedsiębiorstwa, jeśli nie będzie miał szansy dogłębnego zrozumienia jego modelu biznesowego, otoczenia rynkowego oraz sposobu realizacji założonych celów.

Materiały muszą przekonać inwestora do tego, że potencjał firmy uzasadnia podejmowane przez niego ryzyko.

Można jednoznacznie stwierdzić, że im lepsze materiały inwestycyjne tym większe prawdopodobieństwo sukcesu w zakresie pozyskiwania finansowania dla firmy.

W przypadku takiego pozyskiwania kapitału, inwestor nie wymaga zazwyczaj jakiejkolwiek formy zabezpieczeń. Inwestor podejmuje ryzyko, oczekując wzrostu wartości firmy w przyszłości i / lub partycypacji z zyskach.

Finansowanie firmy poprzez pożyczkę i obligacje

Pożyczki czy obligacje to bardzo szeroko wykorzystywane narzędzia w praktyce gospodarczej, a pomocą których realizuje się finansowanie firmy.

Oba instrumenty dość znacznie różnią się pomiędzy sobą.

Pierwsza różnica wynika z tego, że pożyczka dla firmy jest instrumentem o wiele mniej skomplikowanym niż obligacja. Z tego powodu, obligacje stosuje się najczęściej w sytuacjach, gdy finansowanie dotyczy dużej firmy oraz znaczących kwot.

Inna różnica pomiędzy tymi instrumentami dotyczy spłaty kapitału oraz odsetek. W przypadku obligacji spłata kwoty finansowania występuje na końcu danego okresu, a spłata odsetek regularnie w okresach krótszych.

Przykładowo, w przypadku obligacji dwuletniej, spłata kwoty kapitału musi nastąpić na koniec drugiego roku, natomiast odsetki są wypłacane co kwartał lub w okresach półrocznych.

Pożyczka może być udzielona przy zastosowaniu zabezpieczenia lub też bez takiego zabezpieczenia. Zabezpieczeniem pożyczki są między innymi: nieruchomość, urządzenia czy maszyny, wykorzystywane w produkcji, zapasy czy akcje półek giełdowych.

W przypadku pożyczki zabezpieczonej, analiza firmy i jej potencjału ma charakter drugorzędny. Pożyczkodawca koncentruje się przede wszystkim na wiarygodności prognoz w obszarze przepływów pieniężnych (tzw. cash flow).

Finansowanie przedsiębiorstwa pożyczką niezabezpieczoną łączy się ze znacząco wyższym ryzykiem dla pożyczkodawcy niż w przypadku pożyczki zabezpieczonej.

Rozsądny pożyczkodawca powinien dokonać stosunkowo szczegółowej analizy firmy, której zamierza pożyczyć pieniądze. Oznacza to, że jego oczekiwania w stosunku do przedstawionych materiałów inwestycyjnych będą podobne jak inwestora obejmującego udziały.

Proces poszukiwania finansowania dla firmy w formie pożyczki niezabezpieczonej jest zbliżony do pozyskiwania kapitału w formie udziałów czy akcji.

Finansowanie przedsiębiorstwa kredytem bankowym

Pozyskanie kredytu bankowego w celu finansowania firm to w praktyce zazwyczaj stosunkowo skomplikowany proces, niezależnie od tego, co mówią pracownicy banków.

Taki kredyt nie jest zazwyczaj dostępny dla nowych podmiotów, czyli firm działających krócej niż 1-2 lata.

Kolejna kwestia, która utrudnia uzyskanie kredytu bankowego wielu firmom, to brak zysków w poprzednim roku obrotowym firmy. Dla wielu banków nawet niewielka strata jest nie do zaakceptowania. Oczywiście, wiele zależy do konkretnej sytuacji firmy i jej branży.

Jednak najważniejszą kwestią, utrudniająca dostęp do kredytów jest przedstawienie odpowiedniego zabezpieczenia przez potencjalnego pożyczkobiorcę. W przypadku dłużej działających firm z regularnymi przychodami bank zgadza się na łagodniejsze zasady dotyczące zabezpieczeń.

Podsumowując, finansowanie startupu (firmy na start) kredytem bankowym jest mało prawdopodobne. W wielu sytuacjach nie pomoże nawet solidne zabezpieczenie.

Finansowanie przedsiębiorstwa kredytem wymaga między innymi przedstawienia bankowi bieżącej sytuacji biznesowej firmy oraz otoczenia rynkowego, a także prognoz finansowych. Zakres i poziom szczegółowości takich informacji będzie się różnił w zależności od specyfiki firmy, branży oraz kwoty kredytu.

Wielu przedsiębiorców, starając się o kredyt przygotowuje biznes plan. W przypadku wielu banków nie będzie on wymagany, choć będą pomocne zawarte w nim informacje.

Finansowanie przedsiębiorstwa – dostępne instrumenty finansowe

Forma, w jakiej przeprowadza się finansowanie przedsiębiorstwa zależy między innymi od:

• fazy rozwoju firmy,
• formy prowadzenia działalności gospodarczej,
• sytuacji finansowej firmy.

Wpływ fazy rozwoju przedsiębiorstwa na finansowanie

Przedsiębiorstwa będące we wczesnej fazie rozwoju mają ograniczony wybór w zakresie finansowania. Najczęściej, całkowicie niedostępne jest dla nich finansowanie kredytem. Chodzi tu przede wszystkim o krótki okres działalności danej firmy oraz brak wymaganych zabezpieczeń.

Dla takich firm, w praktyce dostępne jest najczęściej wyłącznie finansowanie przez fundusze Venture Capital oraz inwestorów prywatnych (anioły biznesu).

Jeśli chodzi o pożyczki to niektórzy inwestorzy stosują pożyczki zamienne na udziały czy akcje. Nie jest to jednak w Polsce dość częste.

Wraz z rozwojem firmy i obniżeniem ryzyka inwestycyjnego poszerza się liczba opcji w zakresie finansowania działalności biznesowej.

Forma prowadzenia działalności biznesowej

Finansowanie przedsiębiorstwa poprzez emisję przez nie udziałów czy akcji inwestorom nie jest dostępne dla podmiotów prowadzonych w formie jednoosobowej działalności gospodarczej czy spółki cywilnej.

Takie finansowanie jest dostępne dla spółek kapitałowych, którymi są spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna. Dotyczy to również finansowania firm poprzez emisję obligacji.

Inne będą też wymagania banku wobec jednoosobowej działalności gospodarczej i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W tym przypadku, nie można jednoznacznie stwierdzić, która forma prowadzenia działalności gospodarczej jest korzystniejsza.

W praktyce, pozyskanie kredytu przez jednoosobową firmę może być łatwiejsze niż przez spółkę.

Wpływ sytuacji finansowej przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwa w trudnej sytuacji finansowej mają znacząco ograniczone możliwości uzyskania finansowania.

Najczęściej, dostępne w takiej sytuacji jest wyłącznie finansowanie przedsiębiorstwa poprzez emisję udziałów czy akcji, a także pożyczka zabezpieczona nieruchomością lub innym stabilnym aktywem.