Zorganizowana część przedsiębiorstwa – na czym polega?

Zorganizowana część przedsiębiorstwa była i jest bardzo często wykorzystywana między innymi w ramach:

• uruchamiania nowych firm,
• wyodrębnienia nowego podmiotu do realizacji wydzielonego projektu,
• przekształcenia firmy jednoosobowej w spółkę,
• dokapitalizowania spółek,
• uporządkowywania grup kapitałowych (reorganizacji i restrukturyzacji).

W tych transakcjach, zorganizowana część przedsiębiorstwa występuje jako przedmiot sprzedaży lub aportu.

Zorganizowana część przedsiębiorstwa (ZCP) może powstać praktycznie w każdej formie działalności gospodarczej, czyli między innymi w:

• jednoosobowej działalności gospodarczej,
• spółce cywilnej,
• spółce kapitałowej (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjna),
• oraz spółce osobowej (spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna).

Zorganizowana część przedsiębiorstwa – zalety

Do głównych zalet opłacenia kapitału zakładowego poprzez wniesienie aportu w formie zorganizowanej części przedsiębiorstwa należą znaczące korzyści podatkowe.

Zorganizowana część przedsiębiorstwa wniesiona aportem do spółki nie powoduje powstania podatku VAT i CIT. Wniesienie ZCP aportem do innego podmiotu oznacza „przesunięcie” podatku dochodowego (PIT lub CIT) na moment sprzedaży udziałów czy akcji i powstania zysku do opodatkowania.

Do zalet należy zaliczyć również stosunkowo niewysoki poziom skomplikowania procesu wyodrębnienia ZCP i przeprowadzenia podniesienia kapitału spółki. Pod warunkiem, oczywiście, dobrego przygotowania i zaplanowania całego procesu.

Zorganizowana część przedsiębiorstwa może być wykorzystywana do przeprowadzenia połączenia (fuzji) dwóch podmiotów, a w tym np. spółki kapitałowej i jednoosobowej działalności gospodarczej.

Można wykorzystać tę ścieżkę w procesie wydzielenia nowego przedsięwzięcia, które już „dorosło” do samodzielnego funkcjonowania, czy podziału spółki.

Bardzo często, zorganizowana część przedsiębiorstwa jest wykorzystywana w ramach przeprowadzanych restrukturyzacji i reorganizacji spółek i grup kapitałowych.

Wielu przedsiębiorców wykorzystuje fakt, iż w przypadku przeniesienia zespołu aktywów w postaci ZCP do innej spółki, wszelkie zobowiązania podatkowe pozostają u wnoszącego aport.

Zorganizowana część przedsiębiorstwa – definicja

Zorganizowana część przedsiębiorstwa nie posiada jednoznacznej definicji.

Definicja, którą przedstawiam poniżej wynika nie z konkretnych przepisów, ale przede wszystkim z interpretacji podatkowych.

Zorganizowana część przedsiębiorstwa to zespół składników majątkowych zlokalizowanych w danym podmiocie gospodarczym, które w precyzyjny i formalny sposób są:

• wyodrębnione organizacyjnie i finansowo;
• przeznaczone do realizacji określonych zadań;
• zdolne do funkcjonowania niezależnie i samodzielnie, czyli może stanowić niezależne przedsiębiorstwo;
• podzielone na aktywa materialne i niematerialne oraz „uzupełnione” zobowiązaniami.

Gdy zespół składników majątkowych nie spełnia powyższych warunków to nie uznaje się go za zorganizowaną część przedsiębiorstwa.

Taki zespół składników traktuje się wyłącznie jako zespół niezależnych aktywów i zobowiązań.

To rozróżnienie ma istotne znaczenie ze względu na kwestie podatkowe.

Poniżej odniosę się do trzech najważniejszych warunków uznania zespołu składników majątku za zorganizowana część przedsiębiorstwa:

• finansowe wyodrębnienie,
• organizacyjne wyodrębnienie,
• kontynuacja dotychczasowej działalności.

Finansowe wyodrębnienie zorganizowanej części przedsiębiorstwa

• uchwała Zarządu czy Zgromadzenia Wspólników firmy tworzącej ZCP, która określać powinna cel utworzenia zorganizowanej części przedsiębiorstwa, zasoby pracownicze oraz materialne przeznaczone do realizacji tego celu, np. w postaci regulaminu;
• odrębne plany strategiczne, odrębne plany biznesowe, finansowe, budżety itp.;
• odrębne konta księgowe, czyli odrębny plan kąt, który umożliwiałby ewidencjonowanie wyłącznie transakcji realizowanych przez zorganizowaną część przedsiębiorstwa oraz stworzenia zestawienia wyodrębnionych składników majątku i pasywów oraz przychodów i kosztów;
• odrębny rachunek bankowy (np. subkonto w rachunku głównym firmy) oraz odrębne kasy fiskalne;
• wprowadzenie rozliczeń wewnętrznych pomiędzy ZCP a przedsiębiorstwem, w ramach którego ta zorganizowana część przedsiębiorstwa działa.

Organizacyjne wyodrębnienie

• przyporządkowanie pracowników oraz szeroko pojętego majątku materialnego i niematerialnego, w tym umów, do ZCP;
• schemat organizacyjny ZCP, najlepiej wraz ze szczegółowymi opisami stanowisk oraz imionami i nazwiskami przypisanych do nich osób (powinien występować tu szef jednostki, który następnie podlegałby zarządowi przedsiębiorstwa);
• opis aktywów przydzielonych zorganizowanej części przedsiębiorstwa przez firmę, w tym środki trwałe materialne i niematerialne, także należności;
• przydzielenie odrębnych środków finansowych i/lub upoważnienie osoby kierującej ZCP do zaciągania zobowiązań finansowych;
• opis zobowiązań „wniesionych” do ZCP (niektóre interpretacje są bardzo restrykcyjne i stwierdzają, że brak zobowiązań wskazuje, iż nie jest to zorganizowana część przedsiębiorstwa);
• umowy z dostawcami i klientami;
• umowy z pracownikami, w tym umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło.

Możliwość kontynuacji dotychczasowych zadań

• po „przeniesieniu” ZCP do innego przedsiębiorstwa (spółki), zorganizowana część przedsiębiorstwa powinna działać zgodnie z wcześniejszymi planami strategicznymi, operacyjnymi i finansowymi, czyli działalność powinna być ciągła;
• pracownicy przypisani do ZCP powinni być powiadomieni, zgodnie z wymogami kodeksu pracy, o zmianie warunków zatrudnienia i powinni te warunki zaakceptować (nastąpi zmiana firmy zatrudniającej, czyli stroną umowy będzie nowy podmiot); podobnie powinny zostać powiadomione osoby współpracujące na podstawie umów zlecenia czy o dzieło (argument, że nie ma umów do przeniesienia może działać na niekorzyść strony wnoszącej ZCP);
• umowy z kontrahentami, zarówno dostawcami jak i odbiorcami powinny zostać „przepisane” na nowy podmiot, przy czym najlepiej byłoby, aby kontrahenci otrzymali informację pisemną przed rozpoczęciem procesu przeniesienia ZCP (argumentacja, że nie ma takich umów może działać na niekorzyść podatnika);
• istniejące należności i zobowiązania powinny być przeniesione (cesja) na nowy podmiot zgodnie z odpowiednimi przepisami oraz zapisami szczegółowymi wynikającymi z umów lub też odpowiednio rozliczone.

Zorganizowana część przedsiębiorstwa – podsumowanie

Podsumowując, warto zadbać, aby odpowiednio udokumentować dwa główne etapy w całym procesie:

• Wyodrębnienie ZCP w przedsiębiorstwie, które będzie go następnie wnosić w postaci aportu do innego przedsiębiorstwa;
• „Przenoszenie” zorganizowanej części przedsiębiorstwa z jednego podmiotu do drugiego.

Istotnym czynnikiem w przypadku udokumentowania zorganizowanej części przedsiębiorstwa jest czas.

Warto tak ułożyć harmonogram, aby zorganizowana część przedsiębiorstwa powstała jak najwcześniej w stosunku do planowanej transakcji kapitałowej.

„Zakładanie” ZCP na kilka dni przed wejściem kapitałowym jest bardzo ryzykowne z punktu widzenia podatkowego.

Istotną częścią zorganizowanej części przedsiębiorstwa mogą stanowić wartości niematerialne, które nie występowały w bilansie spółki wnoszącej aport. Wiele interpretacji sugeruje, że bez nich zorganizowana część przedsiębiorstwa nie może istnieć.

Warto dokonać profesjonalnej wyceny tych wartości, chociaż, w przypadku wartości niematerialnych wnoszonych jako aport do spółki z o.o., przepisy tego nie wymagają.

Po wniesieniu zorganizowanej części przedsiębiorstwa do nowego podmiotu, następuje alokowanie poszczególnych elementów majątku i pasywów do bilansu spółki.

Więcej informacji na temat zorganizowanej części przedsiębiorstwa można znaleźć w archiwum pisemnych interpretacji przepisów prawa podatkowego. 

Wytrwałym chciałbym polecić dwa artykuły zamieszczone w wydaniu reklamowym Pisma Stowarzyszenia Księgowych w Polsce „Rachunkowość” (pdf 9.47 MB) (wydawca: Rachunkowość Sp. z o.o.):

• Ewa Hrebin – Podatkowa wartość firmy, strona 17;
• Zbigniew Przybycień – Podatkowe skutki wniesienia składników majątku aportem do spółki kapitałowej, strona 25.

Niniejszy tekst ma charakter wyłącznie informacyjny. Treść tekstu stanowi wyłącznie wyraz poglądów autora lub odzwierciedlenie jego wiedzy na tematy poruszone w artykule. Tekst nie stanowi czynności doradztwa podatkowego, czy też jakiegokolwiek innego doradztwa.

Więcej informacji na temat wnoszenia zorganizowanej części przedsiębiorstwa w jako aport do spółki można znaleźć w Aport zorganizowanej części przedsiębiorstwa.