Umowa inwestycyjna. Co to jest? Co zawiera?

Umowa inwestycyjna. Mariusz Malec PEC. Blog

Umowa inwestycyjna określa sposób przeprowadzenia transakcji wejścia kapitałowego w firmę przez inwestora oraz reguluje funkcjonowanie spółki oraz relacje pomiędzy stronami po transakcji.

Odzwierciedla ona uzgodnienia wynegocjowane wcześniej przez założyciela i inwestora w term-sheet.

Celem umowy inwestycyjnej jest szczegółowe zdefiniowanie wszystkich ustaleń biznesowych zawartych w term-sheet, aby zapobiec różnicom w ich interpretacji w przyszłości.

Umowa inwestycyjna, w przeciwieństwie do term-sheet to „umowa”, czyli dokument, który ma charakter prawnego zobowiązywania dla obu stron.

Szerzej na temat negocjacji z inwestorem pisałem w Term-sheet w inwestycjach. Co to jest? Co zawiera?.

O procesie inwestycyjnym pisałem miedzy innymi w Teaser inwestycyjny. Co to jest? Jak napisać? Przewodnik.

Może zainteresuje Cię również:

Na stronie Startowej znajdziesz listę ważniejszych tekstów z bloga.

Kiedy się pojawia umowa inwestycyjna?

Umowa inwestycyjna jest zazwyczaj negocjowana po zakończeniu procesu due diligence oraz po podpisaniu term-sheet.

Umowa inwestycyjna zamiast term-sheet

Napisałem „zazwyczaj”, ponieważ inwestorzy nie zawsze stosują term-sheet lub ten dokument jest przedstawiany właścicielowi firmy jeszcze przed rozpoczęciem due diligence.

Dlatego też, w obu przypadkach, inwestor może przedstawić założycielowi projekt umowy inwestycyjnej jeszcze przed zakończeniem prac due diligence.

Ma to miejsce wtedy, gdy inwestor dokonał już najważniejszych działań związanych z analizą firmy.

Jeśli inwestor nie zastosował term-sheet to umowa inwestycyjna jest pierwszym podejściem do negocjacji warunków inwestycji.

W sytuacji, gdy term-sheet został przedstawiony przez inwestora jeszcze przed rozpoczęciem due diligence, znaczenie umowy inwestycyjnej jest podobne.

Wczesny term-sheet odnosi się bardzo ogólnie do warunków wejścia inwestora do firmy.

Taki dokument to zazwyczaj szablon, który przedstawia, w bardzo ogólny sposób, warunki potencjalnej inwestycji w startup. Jedynym konkretnym elementem takiego dokumentu jest szacunkowa wycena firmy i wielkość obejmowanego pakietu.

Lepiej stosować najpierw term-sheet

Według mnie, pomijanie term-sheet w procesie inwestycyjnym znacząco utrudnia negocjacje.

Szczególnie wtedy, gdy brak term-sheet występuje w negocjacjach z funduszem Venture Capital, gdzie umowa inwestycyjna to rozbudowany dokument.

Uważam, że takie negocjacje zawsze najlepiej rozdzielić na część biznesową (term-sheet) i część „prawną” (umowa inwestycyjna).

W ten sposób, najpierw prowadzone są negocjacje z inwestorem w odniesieniu do kwestii biznesowych.

Następnie, uzgodnienia z term-sheet są „przenoszone” do umowy inwestycyjnej w celu uszczegółowienia i zapisania w sposób wykluczający jakiekolwiek problemy z interpretacją.

Dokonuje się tego w dużym stopniu poprzez odniesienie do przepisów wynikających z Kodeksu cywilnego i Kodeksu spółek handlowych.

W praktyce jednak, negocjacje umowy inwestycyjnej mają charakter raczej „biznesowo-prawny” niż tylko „prawny”. Chodzi o to, że na etapie negocjacji prawie zawsze powraca się do kwestii czysto biznesowych.

W przypadku negocjacji z aniołem biznesu negocjacje mogą przyjąć różną formę. Najczęściej stosowana będzie wyłącznie umowa inwestycyjna.

Co zawiera umowa inwestycyjna?

Umowa inwestycyjna powinna zawierać między innymi następujące elementy:

  • obecna i przyszła struktura udziałowa spółki (cap table),
  • warunki rundy inwestycyjnej, a w tym harmonogram transz finansowych, jeśli występują,
  • pozostałe zasady funkcjonowania firmy, a w tym zasady powoływania organów w spółce wraz z zasadami ładu korporacyjnego (corporate governance),
  • klauzule, które regulują prawa i obowiązki stron,
  • oświadczenia i zapewnienia,
  • warunki zawieszające wejście umowy w życie,
  • załączniki.

Poniżej wyjaśnię te z wymienionych powyżej elementów umowy inwestycyjnej, którym nie poświęciłem osobnych tekstów.

Ład korporacyjny (corporate governance)

Ład korporacyjny (corporate governance) to zbiór reguł działania i zasad, które odnoszą się do sposobu zarządzania firmą i sprawowania w niej nadzoru.

Umowa inwestycyjna odnosi się między innymi do następujących kwestii związanych z ładem korporacyjnym:

  • kompetencje Zgromadzenia Wspólników, Rady Nadzorczej i Zarządu oraz wszelkie relacje pomiędzy tymi organami spółki,
  • plany rozwoju,
  • raportowanie realizacji działań operacyjnych i strategii,
  • specjalne uprawnienia inwestora (funduszu) jako wspólnika mniejszościowego w zakresie kluczowych decyzji w spółce,
  • warunki zatrudnienia założyciela i innych kluczowych osób w firmie, a w tym programy motywacyjne dla tych osób.

Umowa inwestycyjna – klauzule

Klauzule w umowie inwestycyjnej to kluczowe postanowienia, które umieszcza się w różnych formach i w różnych miejscach tej umowy. Ich celem jest przede wszystkim ochrona interesów inwestorów.

Poniżej, przedstawiam listę dwunastu najczęściej stosowanych umowie inwestycyjnej klauzul:

  • klauzula tag along (prawo przyłączenia),
  • klauzula drag along (prawo przyciągnięcia),
  • prawo pierwszeństwa (right of first refusal) i prawo pierwokupu (right of first offer),
  • klauzula liquidation preference,
  • zakaz konkurencji dla założyciela startupu,
  • nakaz wyłączności operacyjnej założyciela startupu,
  • zakaz sprzedaży udziałów (lock-up),
  • zobowiązanie do zachowania poufności,
  • klauzula vesting,
  • dwie klauzule opcyjne: call i put
  • klauzule anty-rozwodnieniowe (anti-dilution, ochrona przez rozwodnieniem),
  • klauzule pay to play.

Wszystkie wymienione przeze mnie klauzule szczegółowo opisałem w osobnych tekstach.

Linki do tych tekstów znajdziesz w Klauzule w umowie inwestycyjnej w startupie. Co to jest?

Przedstawiłem tam również krótkie opisy poszczególnych klauzul.

Oświadczenia i zapewnienia

Oświadczenia i zapewnienia (representations and warranties) mają na celu zabezpieczenie stron transakcji, a w tym przede wszystkim interesów inwestora.

Właściciel firmy (założyciel) i firma zapewniają, iż przekazali inwestorowi i jego doradcom wszystkie istotne informacje, które mogłyby mieć znaczący wpływ na sytuację biznesową i prawną firmy.

Poprzez oświadczenia i zapewnienia, właściciel firmy i firma potwierdzają również, że sytuacja (prawna, ekonomiczna itp.) firmy jest taka, jak została już przedstawiona inwestorowi.

Dodatkowo, właściciel firmy zapewnia inwestora, iż utrzyma taką sytuację w okresie od momentu zawarcia umowy inwestycyjnej do momentu wejścia inwestora do spółki.

Chodzi o to, że wejście w życie umowy po jej podpisaniu może nastąpić z opóźnieniem. Jednym z głównych powodów są warunki zawieszające, o których piszę w następnej kolejności.

Umowa inwestycyjna może zawierać oświadczenia i zapewnienia, które dotyczą między innymi następujących kwestii:

  • poziomu zadłużenia spółki,
  • praw do własności intelektualnej (IP),
  • spraw sądowych czy innych postępowań toczących się wobec spółki lub też spraw czy postępowań, które mogą zaistnieć,
  • zasad prowadzenia ewidencji księgowej,
  • sytuacji podatkowej spółki.

Warunki zawieszające w umowie inwestycyjnej

W umowie inwestycyjnej, bardzo często występują tak zwane warunki zawieszające. Mają one na celu uzależnienie wejścia w życie większości postanowień umowy od wystąpienia konkretnych zdarzeń.

Najczęściej, umowa inwestycyjna zawiera następujące warunki zawieszające:

  • uzyskanie odpowiednich zgód na dokonanie inwestycji – zarówno po stronie inwestora (na przykład zgoda rady nadzorczej czy komitetu inwestycyjnego funduszu), jak i firmy,
  • uzyskanie odpowiednich zgód administracyjnych (na przykład w sytuacji potencjalnej tzw. koncentracji na danym rynku, czyli, w uproszczeniu, zagrożenie ograniczenia konkurencji poprzez ustanowienie monopolu),
  • przeniesienie praw do własności intelektualnej na spółkę,
  • brak zaistnienia zmian w sytuacji firmy, co właściciel firmy i firma „gwarantowali” w „oświadczeniach i zapewnieniach”.

Umowa inwestycyjna – załączniki

Najczęstszymi załącznikami, które są dołączane do głównego dokumentu umowy inwestycyjnej należą między innymi:

Formę załącznika mogą przyjąć również oświadczenia i zapewnienia i inne elementy, które wymieniłem jako część głównego dokumentu.

Przykładowo, takim załącznikiem może być zestawienie planowanych zmian w cap table albo harmonogram transz finansowych.