Biznes plan firmy (plan biznesowy). Jak napisać?

Biznes plan firmy czy startupu to materiał inwestycyjny, który wykorzystuje się w pozyskiwaniu kapitału, jak i na potrzeby wewnętrzne. Ten materiał określa się również jako plan biznesowy czy plan rozwoju. Niektóre osoby łączą dwa słowa w tym wyrażeniu tworząc jedno słowo, czyli biznesplan.

W niniejszym tekście spróbują odpowiedzieć na szereg pytań dotyczących biznes planu, a w tym w szczególności:

• Co to jest biznes plan, czyli jego definicja.
• Czy biznes plan może wystąpić w innej formie niż tradycyjna?
• W jaki sposób cele biznes planu wpływają na jego kształt?
• Dlaczego różni adresaci biznesplanu oczekują czegoś innego?
• Czym się różni biznes plan dla banku, inwestorów czy biznes plan projektu unijnego?
• Czy przykładowy biznes plan (gotowy biznesplan) może się przydać?
• Co powinno się znaleźć w każdym biznes planie, czyli spis treści.
• Jak napisać biznesplan i w czym pomoże doradca?
• Koszt napisania biznes planu.

Co to jest biznes plan? Definicja.

Pomimo powszechnego stosowania biznes biznesu nie powstała jego żadna oficjalna definicja. O tym, co powinno się znaleźć w danym biznes planie decyduje praktyka biznesowa. Szerzej na temat tego, co powinno się znaleźć w biznes planie piszę w kolejnych sekcjach niniejszego tekstu.

Najprościej, biznes plan można zdefiniować jako opisowy i numeryczny plan rozwoju firmy czy projektu (startupu).

Biznes plan to materiał inwestycyjny, który prezentuje firmę, jej otoczenie rynkowe oraz cele biznesowe firmy czy projektu wraz ze sposobem ich realizacji. Cele biznesowe oraz sposób realizacji zawarte w biznes planie przedstawia się w formie opisowej oraz jako prognozy finansowe.

Tradycyjnie, za biznesplan uważa się dokument, którego objętość wynosi około kilkudziesięciu stron.

W kolejnych sekcjach niniejszego tekstu omówiłem różne typy biznes planów. Dokonałem ich podziału z punktu widzenia kryterium formalności oraz odmiennych celów i adresatów.

Formalny biznes plan

Teoretycznie, każdy biznes plan powinien mieć formalny charakter. Oznacza to, że dokument ten powinien dotyczyć konkretnego okresu i być sporządzony na konkretną datę. Innymi słowy, taki dokument powinien mieć charakter zamknięty, czyli zakończony.

Często taki biznesplan zawiera informację dotyczącą osób, które go przygotowały, dostarczyły informacji lub też uczestniczyły w inny sposób w jego procesie jego tworzenia. Bywają sytuacje, że dokument ten zawiera nawet podpisy tych osób.

Taka sytuacja ma miejsce na przykład w przypadku biznes planu opracowanego w związku z pozyskaniem dotacji unijnej. Taki formalny biznes plan może też być przedłożony radzie nadzorczej spółki przez jej zarząd.

Nieformalny biznes plan

W praktyce biznesowej wiele biznes planów ma charakter nieformalny. Najczęściej, taki biznes plan to materiał, który powstał na potrzeby wewnętrzne firmy.

Pełni on przede wszystkim rolę narzędzia planistycznego i informacyjnego. Dodatkowo, wykorzystuje się go jako narzędzie do zarządzania procesem realizacji założonych celów.

Główny cel biznes planu w przypadku startupów to przede wszystkim gromadzenie wiedzy o firmie czy projekcie oraz otoczeniu rynkowym.

Taki biznes plan często nie ma charakteru zamkniętego. Oznacza to, że jego zawartość jest w systematyczny sposób aktualizowana i udoskonalana.

Uproszczony biznes plan i inne jego formy

Biznes plan może też przyjąć formę inną niż forma tradycyjna. Przykładem może być uproszczony biznesplan.

Taki biznesplan może zostać zawarty na kliku czy kilkunastu stronach, zamiast na kilkudziesięciu. Ze względu na małą objętość albo nie odnosi się do wszystkich obszarów funkcjonowania firmy, czyli koncentruje się wyłącznie na tych kluczowych, albo przedstawia je ogólnie.

Inny przykład to biznes plan przedstawiony w arkuszu kalkulacyjnym. Taki materiał koncentruje się przede wszystkim na numerycznym przedstawieniu działalności firmy, jej konkurencji i rynku docelowego.

Temat różnych form biznes planu poruszyłem na blogu w 5 podstawowych form biznes planu.

Do uproszczonego biznes planu oraz innych jego form odniosę się jeszcze poniżej.

Cele biznes planu

Biznes plany przygotowuje się z punktu widzenia realizacji różnych celów założyciela startupu czy właściciela funkcjonującej firmy. W praktyce, najczęściej występują trzy kluczowe cele biznes planu:

• pozyskiwanie finansowania ze źródeł zewnętrznych,
• planowanie i realizacja celów założonych w projekcie,
• prognoza rozwoju firmy czy projektu.

Pozyskiwanie finansowania ze źródeł zewnętrznych

Pozyskiwanie finansowania przez firmę czy startup to najczęstszy cel, dla którego tworzony jest biznes plan. Taki materiał inwestycyjny przyjmuje różne formy. Firmy, które już działają od dłuższego czasu najczęściej posłużą się biznes planem „tradycyjnym” / „klasycznym”.

W przypadku startupów często wykorzystuje się wyłącznie podejście numeryczne w formie arkusza kalkulacyjnego (np. Excel). Dodatkowo, normalną praktyką jest stosowanie uproszczonego biznes planu w formie teasera inwestycyjnego czy pitch deck (prezentacja inwestycyjna).

Biznes plan w szczególnej formie występuje wtedy, gdy zamiarem firmy jest pozyskanie kapitału w formie dotacji unijnej. W takiej sytuacji wymaga się złożenia biznes plany w formie formalnego wniosku. Piszę o tym szerzej w kolejnych sekcjach.

Planowanie i realizacja celów projektu oraz prognozowanie rozwoju

Kolejne cele biznes planu (drugi i trzeci) dotyczą wykorzystania biznes planu na potrzeby wewnętrzne firmy czy startupu.

Dzięki biznes planowi właściciel firmy czy założyciel startupu ma możliwość zaplanowania realizacji danego projektu, a następnie kontroli osiągania ustalonych kamieni milowych.

Trzeci cel i ostatni cel to tworzenie biznesplanu w związku z potrzebą długofalowego zarządzania firmą. Przykładowo, właściciele firmy oczekują narzędzia, które pozwoli im zrozumieć, a następnie zaakceptować strategię rozwoju firmy.

Taki materiał jest często podstawą do dyskusji podczas spotkań zarządów czy rad nadzorczych w spółkach kapitałowych (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna).

Taki biznes plan stanowi również podstawę do przeprowadzenia wyceny firmy. W takiej sytuacji stosuje się formę formalnego dokumentu.

Podział biznesplanów ze względu na adresata

Biznesplany można zróżnicować również ze względu na podmiot docelowy, czyli adresata.

Biznes plan powinien być dostosowany do odbiorcy i jego oczekiwań.

Biorąc pod uwagę to kryterium biznes plany dzielimy na te, których adresatem są:

• banki,
• inwestorzy,
• instytucje zarządzające programami unijnymi.

Odbiorcami biznes planu mogą też być właściciele firmy czy osoby nią zarządzające czy nadzorujące.

Biznes plan do banku

Biznes plan do banku to zazwyczaj załącznik do wniosku kredytowego wymaganego przez bank. Taki wniosek to główne narzędzie, które wykorzystuje się w pozyskaniu kredytu bankowego.

W przypadku wielu banków, biznesplan jest raczej traktowany jako materiał dodatkowy, uzupełniający, choć mile widziany.

Taki wniosek kredytowy można określić jako biznesplan dostosowany do finansowania bankowego. To właśnie z niego, bank czerpie wiedzę dotyczącą firmy i rynku, modelu biznesowego firmy czy prognoz finansowych.

Można sobie zadać pytanie, czy warto więc przygotowywać biznes plan do banku? Według mnie odpowiedź jest twierdząca. Wynika to z tego, iż praca nad biznes planem lepiej przygotowuje do pozyskiwania kapitału z banku. Poniżej przedstawiam dwie kwestie, które wyjaśnia bliżej dlaczego tak myślę. Pierwsza z nich dotyczy spotkania z przedstawicielem z banku, a druga – przygotowania wniosku.

Przed złożeniem wniosku o kredyt lub po jego złożeniu ma często miejsce wstępne spotkanie. Podczas takiego spotkania przedsiębiorca powinien być w stanie opowiedzieć przekonywująco o przedsięwzięciu. Dzięki pracy nad biznes planem nie powinno to być trudne.

Wniosek kredytowy to w praktyce formularz do wypełnienia przez firmę starającą się o finansowanie. Większość z pytań, które tam się pojawiają, dotyczy tych samych kwestii, które powinny się znaleźć w biznes planie. Jeśli przedsiębiorca posiada dobry biznes plan to wypełnienie pól wniosku kredytowego nie będzie problemem.

Z tej perspektywy, biznesplan mam być wsparciem w tym procesie, który gromadzi wiedzę przedsiębiorcy o projekcie.

Współpraca z doradcą w zakresie przygotowania biznesplanu do banku.

Jeśli przedsiębiorca korzysta ze wsparcia doradcy w zakresie przygotowania to powinien on rozumieć z czego wynikają założenia biznesowe oraz wynik analiz.

Rola doradcy polega na zebraniu informacji z firmy o samej firmie i jej rynku, poddanie jej analizie, w tym przede wszystkim modeli biznesowego, odpowiednim przedstawieniu materiału.

Specyfika biznes planu do banku

Biznes plan do banku dotyczy najczęściej firm, które już istnieją i funkcjonują od pewnego czasu. Bardzo często, banki ograniczają pozyskanie kredytu firmowego do firm, które już działają przez pewien czas, np. 1 rok czy dwa lata.

Oznacza to, że największe szanse na pozyskanie kredytu dla nowych projektów, mają firmy które już dłużej działają. Jeśli wniosek kredytowy dotyczy nowego projektu, który będzie prowadzony przez nowy podmiot gospodarczy (np. jednoosobowa działalność gospodarcza, spółka) pozyskanie kapitału nie będzie łatwe.

Banki preferują projekty, których rynek jest zdefiniowany i łatwy do zweryfikowania. Oznacza to, że unikają projektów, które oferują zupełnie nowe usługi, rozwiązania czy produkty.

W mojej opinii, biznes plan do banku raczej nie powinien być wykorzystywany w procesie pozyskania inwestora. Powodem są zazwyczaj inaczej rozwożone akcenty. Innymi słowy, inwestora interesują inne obszary projektu niż analityków banku.

Dotacja unijna

Biznes plan, który przygotowuje się w związku z pozyskaniem dotacji unijnej to formalny dokument. Zazwyczaj, stanowi on jedną z części wniosku o dofinansowanie. Taki biznesplan przygotowuje się według szablonu dostarczonego przez instytucję zarządzającą danym programem wsparcia.

Taka instytucja to na przykład Narodowe Centrum Badań (NCBR), Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) czy urzędy marszałkowskie.

Wbrew wielu obiegowym opiniom, przygotowanie biznes planu do pozyskania dotacji unijnej jest stosunkowo skomplikowane. Mam tu na myśli projekty o większej wartości. W mojej opinii, samodzielne pisanie takiego wniosku nie jest najlepszym pomysłem.

Takie biznes plany szeregu wcześniejszych przygotowań, zgromadzenia odpowiedniej dokumentacji i innych załączników. Obecnie, większość wniosków o dotacje unijne, wraz z załącznikami, przesyła się drogą elektroniczną.

Na temat specyfiki tego biznes planu pisałem w Biznes plan na dotacje unijne. Na czym polega?

Biznes plan dla inwestorów

Biznes plan dla inwestora nie jest kluczowym materiałem w procesie pozyskania finansowania Venture Capital. W tym procesie główne narzędzia inwestycyjne to teaser inwestycyjny, prezentacja (pitch deck) oraz model finansowy.

Teaser inwestycyjny ma zachęcić do spotkania, a pierwsze spotkanie do rozpoczęcia wstępnych analiz. Kolejny etap to rozpoczęcie analizy projektu poprzez. Najczęściej zaczyna się od modelu finansowego. Ma on przedstawić między innymi wiarygodny model biznesowy, sposób realizacji oraz prognozy w kolejnych latach.

Biznes plan wykorzystuje się przede wszystkim na etapie due diligence firmy czy projektu. Inwestor przeprowadza je na późniejszym etapie zapoznawania się z projektem.

Specyfika pozyskiwania inwestora

Stosunkowo niewielkie znaczenie biznes planu wynika przede wszystkim ze specyfiki funkcjonowania branży inwestycyjnej. Jest ona szczególnie widoczna w kontaktach z funduszami Venture Capital czy inkubatorami i akceleratorami. W nieco mniejszym stopniu dotyczy to sposobu działania aniołów biznesu.

Na początek, inwestorzy oczekują dostępu do krótkiej informacji o projekcie. Na tym etapie chcą oni zdecydować czy projekt w ogóle leży w zasięgu ich zainteresowania. Narzędziem, które się najlepiej do tego nadaje jest teaser inwestycyjny.

W przypadku zainteresowania, kolejnym krokiem inwestora jest chęć pozyskania nieco szerszych informacji. Najczęściej ma to miejsce podczas spotkania czy rozmowy konferencyjnej przez telefon czy video.

W przypadku dalszego zainteresowania, inwestor prosi o model finansowy (prognozy finansowe), a następnie o dodatkowe informacje. Na tym etapie może się przydać biznes plan.

Zaznaczę jednak, że inwestorzy zaakceptują informacje w jakiejkolwiek innej formie. Warunkiem koniecznym jest to, aby były to informacje, o które prosi inwestor.

Innymi słowy, inwestorowi zależy na konkretnych informacjach, a forma ich przekazania jest dla niego zazwyczaj drugorzędna. Brak biznes planu w przypadku startupu nie powinien wpłynąć negatywnie na rozmowy założyciela z inwestorem.

Dla inwestora, najważniejsze będzie to, czy pomysłodawca czy właściciel firmy rozumie własny biznes i będzie w stanie osiągnąć sukces. Z tego punktu widzenia najważniejszym w mojej opinii narzędziem w procesie pozyskania inwestora jest teaser inwestycyjny, a następnie pierwsza rozmowa.

Plan biznesowy dla inwestora – podsumowanie

Podsumowując, pozyskanie inwestora wymaga zgromadzenia informacji i przeprowadzenia analiz, ale rezultatem nie musi być biznes plan.

Znaczenie biznes planu w dużej mierze wzrasta wraz z fazą rozwoju projektu czy firmy. Oznacza to, że przykładowo, w przypadku startupów biznes plan ma niewielkie znaczenie.

Jednak w przypadku firm bardziej dojrzałych na etapie due diligence niektórzy inwestorzy będą oczekiwać profesjonalnego biznes planu.

Przykładowo, oprócz teasera inwestycyjnego czy prezentacji (pitch deck), takiego biznes planu oczekują fundusze Private Equity. Takie fundusze dostarczają finansowania firmom, które działają co najmniej od pewnego czasu, z rynkowo potwierdzonym modelem biznesowym oraz powtarzalnymi przychodami. Najniższe kwoty kwoty inwestycji funduszu Private Equity to około 6-8 mln złotych.

O tym jak wygląda proces pozyskania kapitału od strony inwestora przedstawiałem w wielu tekstach na blogu. Najwięcej informacji zawarłem w dwóch tekstach:

• Teaser inwestycyjny. Co to jest? Jak napisać? Przewodnik.
• Finansowanie startupu. Źródła. Rundy inwestycyjne.
• Venture Capital. Jak działają inwestorzy VC?
• Inwestycja w startup. Jak wygląda proces inwestycyjny?

Zawartość biznes planu (spis treści)

Zawartość biznes planu powinna być dostosowana do specyfiki opisywanego projektu, a także celu i adresata tego materiału inwestycyjnego. Z tego powodu trudno jest przedstawić szczegółowy spis treści biznes planu, który można byłoby dostosować do każdej sytuacji biznesowej.

Innymi słowy, różni adresacie, inne cele i specyfika danej sytuacji biznesowej powoduje, że każdy biznes plan powinien inny.

Poniżej, przedstawiam główne obszary (ogólny spis treści) biznes planu, które powinny wystąpić w każdym biznes planie:

• Podsumowanie biznes planu
• Problem i rozwiązanie
• Realizacja
• Firma, jej organizacja i zasoby
• Kwestie finansowe
• Załączniki

Oczywiście, odnoszę się przy tym przede wszystkim do tradycyjnego podejścia, ale też do . Biznes plan w Excelu rządzi się zupełnie innymi prawami.

Podsumowanie biznes planu

Podsumowanie biznesplanu (streszczenie menadżerskie albo executive summary) to skrótowe omówienie najważniejszych obszarów przedstawionych w biznesplanie. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że takie podsumowanie to poszerzony spis treści biznesplanu.

Nie rekomenduję, wykorzystywania tej sekcji biznes planu jako zamiennika dla teasera inwestycyjnego. Wyjaśniam tę kwestię szerzej w Podsumowanie biznes planu to nie teaser inwestycyjny.

Problem i rozwiązanie

Biznes plan powinien przedstawiać szczegółowo, co firma oferuje klientom, czyli jaki produkt, usługę czy rozwiązanie. Opis ten powinien wskazywać:

• jaką potrzebę firma realizuje na rzecz klientów,
• jaki istotny problem klientów firma rozwiązuje,
• na czym polega unikalna wartość, którą firma dostarcza klientom.

Opis powyższych kwestii powinien być wsparty analizą rynku docelowego (TAM, SAM, SOM), obecnych i przyszłych trendów, a także analizą konkurencji.

Realizacja założonych celów w projekcie

Biznes plan powinien przedstawiać jak firma zamierza realizować wyznaczone cele (kamienie milowe). Chodzi tu między innymi o podejmowane działania marketingowe (np. dotarcie do klienta), sprzedażowe czy w zakresie dystrybucji, wdrażania produkcji, zakupów materiałów czy towarów.

W opisie warto uwzględnić główne ryzyka oraz ewentualne sposoby przeciwdziałania, gdy one wystąpią.

Kluczowa kwestia w omawianym obszarze to przede wszystkim zdefiniowanie kamieni milowych (KPI) oraz sposobu ich pomiaru.

Firma, jej organizacja i zasoby

W biznes planie powinny zostać zidentyfikowane zasoby firmy, które są niezbędne do realizacji założonych kamieni milowych projektu. Chodzi tu zarówno o zasoby materialne (majątek rzeczowy), jak i niematerialne (zespół firmy).

Dodatkowo, w tej części biznes planu przedstawia się między innymi:

• sposób organizacji firmy czy projektu,
• strukturę udziałową firmy (w przypadku np. spółki z ograniczaną odpowiedzialnością),
• historię firmy,
• lokalizację firmy i jej oddziałów,
• źródła finansowania dotychczasowej działalności.

Prognozy finansowe i inne kwestie finansowe

Kluczowym elementem biznes planu są prognozy (projekcje) finansowe. Powinny one dotyczyć okresu od 2 do 5 lat. Takie projekcje mają swoje źródło w opracowywanym oddzielnie modelu finansowanym w programie Excel lub innym arkuszu kalkulacyjnym.

W zależności od fazy rozwoju projektu oraz jego specyfiki, takie prognozy finansowe mogą obejmować szczegółowe zestawienie pierwszych 12 czy 24 miesięcy.

Projekcje prezentuje się zazwyczaj w postacie pełnych lub skróconych zestawień rachunku zysku i strat, bilansu oraz rachunku przepływów gotówkowych (cash flow).

W tej sekcji biznesplanu należy również zamieścić informację o kwocie wymaganego kapitału oraz sposobie wykorzystania tej kwoty.

Załączniki

Do biznes planu można załączyć dokumenty, zestawienia, zdjęcia, grafiki i inne materiały, które mogą być uznane za kluczowe dla danej firmy czy projektu.

Przykładowo, załączniki do biznes planu może być informacja o zgłoszeniu patentowym, opinii dotyczącej zdolności patentowej wynalazku, raport z wyceny firmy czy wyceny patentu czy operat szacunkowy nieruchomości.

Jak napisać biznes plan?

Odpowiedź na pytanie jak napisać biznesplan zależy przede wszystkim od tego, jakie są cele biznes planu, kto jest jego adresatem oraz branży i specyfiki projektu.

Pisanie biznes planu proponuję oprzeć na zasadach, które streściłem w następujących punktach:

• stwórz wiarygodny model biznesowy,
• zgromadź informacje o rynku i konkurencyjnych produktach, usługach czy rozwiązaniach, a przy tym pamiętaj o ich zweryfikowaniu w wielu źródłach,
• przyjmij „realne” założenia dotyczące realizacji / egzekucji wraz z kamieniami milowymi,
• opracuj prognozy rozwoju biznesu na kolejne lata na podstawie pierwszego roku,
• dokonaj wyboru kluczowych obszarów w projekcie oraz sposobu ich przedstawienia w biznes planie i pamiętaj, że biznesplan powinien zawsze być dostosowany do specyfiki danego projektu,
• w sposób ciągły, równolegle do pisania biznes planu, pozyskuj nowe informacje i nowelizuj systematycznie poszczególne obszary biznes plan,
• poproś innych o ocenę Twojej pracy, najlepiej już w trakcie tworzenia biznes planu, nie czekaj do stworzenia wersji finalnej,
• zawsze miej na uwadze, że biznes plan to nie formularz i nie ma konieczności pisania „na siłę” o czymś, co nie jest istotne,
• zatrudnij doradcę lub doradców, który pomogą Ci w obszarach, które czujesz się słabszy kompetencyjnie lub w przygotowaniu biznesplanu jako całości.

Przykładowy biznes plan oraz gotowe biznesplany

Wielu pomysłodawców czy właścicieli firmy rozpoczyna pisanie planu biznesowego poprzez wzorowanie się na przykładowych biznes planach. Niektórzy idą jeszcze dalej i wykorzystują gotowe biznes plany.

Przykładowy biznes plan

Według mnie wykorzystanie przykładowego biznes planu ma sens, ponieważ prawie zawsze jest to źródło wiedzy. Przykładowo, można dowiedzieć się jaka powinna być zawartość biznes planu, jego zakres czy w jaki sposób opisać daną sekcję tego materiału.

Wydaje mi się, że przykładowy biznes plan największy sens ma w przypadku projektu unijnego (np. dotacja unijna) czy finansowania bankowego.

Gotowe biznesplany

Gotowe biznesplany, w mojej opinii, sprawdzą się w niewielu sytuacjach. Przykładowo, może mieć to miejsce wtedy, gdy chodzi o biznes plan punkty sprzedaży gazet (saloniki prasowe) w centrach handlowych czy może biznes plan salonu kosmetycznego.

Tego typu biznesplan ma uproszczoną formę. Takie przedsięwzięcia jak salon kosmetyczny czy salonik prasowy to powszechne modele biznesowe, które nie wymagają jakiegoś szczególnego omawiania. Dotyczy to również tendencji dotyczących tych biznesów na rynku krajowym.

W gotowym biznes planie brakować będzie odniesienia do rynku lokalnego czy specyfiki danego przedsięwzięcia, np. typu kuchni oferowanej przez restaurację.

Przykładowe i gotowe biznesplany – podsumowanie

Dla wielu przedsięwzięć biznesowych stworzenie biznes planu w oparciu o przykładowy biznes plan czy gotowy biznes plan nie ma większego sensu.

Jak wspominałem powyżej, biznes plany różnią się pomiędzy sobą ze względu na cel, adresata, a także branżę projektu, fazę rozwoju i jego specyfikę.

Biznes plan nie powinien być traktowany jak formularz. Chodzi o to, że warto w biznes planie odnieść się do najważniejszych kwestii, a pominąć w ogóle mniej ważne.

Przykładowo, innowacyjny projekt, który dotyczy modelu biznesowego funkcjonującego już od dłużnego czasu lub mało skomplikowanego nie będzie wymagał dogłębnych analiz. W takiej sytuacji raczej warto się skoncentrować na opisie wdrażanej innowacyjności, która decyduje o przewadze konkurencyjnej wobec innych firm bazujących na tym samym modelu biznesowym.

Podobna sytuacja dotyczy rynku docelowego. Jeśli na tym rynku działa wiele podmiotów to warto poddać ocenie czynniki, które wpływają na unikalną czy wyjątkową pozycję rynkową firmy.

Jeśli projekt dotyczy zupełnie nowego produktu, usługi czy rozwiązania to warto się skoncentrować przede wszystkim na przedstawieniu potrzeby i sposobu jej zaspokojenia, rynku docelowego, a w tym profilu klienta czy sposobu jego pozyskania.

Koszt napisania biznes planu

Nie ma jednej odpowiedzi na pytanie ile kosztuje napisanie biznes planu. Jak wspominałem powyżej nie istnieje jeden format biznes planu.

Koszt napisania biznes planu zależy przede wszystkim od:

• celu i adresata biznes planu oraz branży, specyfiki i fazy rozwoju projektu, który jest przedmiotem biznes planu,
• zakresu działań, których oczekuje przedsiębiorca od doradcy czy doradców,
• kosztu ewentualnych badań rynkowych,
• kosztu przygotowania dodatkowej dokumentacji projektowej
• oczekiwań założyciela startupu czy właściciela firmy względem biznes planu.