Amortyzacja. Co to jest? Na czym polega?

Amortyzacja to kategoria finansowa, która przez wielu przedsiębiorców jest ignorowana jako coś niezrozumiałego i potrzebnego tylko księgowym.

W przypadku wielu startupów rzeczywiście amortyzacja nie będzie odgrywała istotnej roli. Wiele, oczywiście, zależy od specyfiki sektora, w której działa firma.

Należy pamiętać, że amortyzacja jest częścią sprawozdań finansowych, które mogą mieć znaczenie w procesie pozyskiwania finansowania.

Amortyzacja – definicja

Amortyzacja to sposób rozliczania w czasie, zużycia czy wykorzystania składników majątku przedsiębiorstwa, czyli:

• aktywów trwałych materialnych (w bilansie występujących jako Rzeczowe Aktywa Trwałe),
• aktywów trwałych niematerialnych (w bilansie występujących jako Wartości Niematerialne i Prawne, czyli WNiP).

Główną cechą wyróżniającą środki trwałe jest to, iż okres zużycia czy wykorzystania wynosi więcej niż jeden rok. Mogą one być nabyte przez firmę lub wytworzone we własnym zakresie.

Rzeczowe środki trwałe materialne to budynki, urządzenia techniczne i maszyny, środki transportu, środki trwałe w budowie, ulepszenia środków trwałych itp.

Wartości niematerialne i prawne (WNiP) to patenty, marki, znaki towarowe, wzory przemysłowe i użytkowe, autorskie prawa majątkowe, licencje, know-how itp.

Amortyzacja nie dotyczy takich aktywów trwałych jak grunty i prawa wieczyste.

Zakup składników majątku przez firmę, które podlegają amortyzacji, określa się jako „inwestycje” czy „inwestycje kapitałowe”, czyli CAPEX (z angielskiego: Capital Expenditures).

Amortyzacja – jak ją rozumieć?

Amortyzacja ma wyrażać rozłożony w czasie koszt operacyjny firmy związany z wykorzystywanymi przez firmę w działalności operacyjnej składnikami majątku przedsiębiorstwa.

Mechanizm odpisów amortyzacyjnych umożliwia rozliczenie w czasie kosztu (zakupu, instalacji, wdrożenia itp.) składnika majątku.

W uproszczeniu, zakupione przez firmę urządzenie rejestruje się w księgach rachunkowych nie jako koszt, ale jako środek trwały.

Następnie, określa się okres prawdopodobnego wykorzystania ekonomicznego tego urządzenia (np. 5 lat).

W kolejnym kroku oblicza się amortyzację. Wysokość miesięcznych odpisów amortyzacyjnych ustala się poprzez podzielenie wartości aktywa trwałego przez liczbę miesięcy czy lat).

Amortyzacja jako koszt to ignorowanie faktycznych przepływów pieniężnych związanych z zakupem składnika majątkowego.

To ujęcie jest przeciwieństwem „klasycznego” ujęcia kosztów, w którym wydatek gotówkowy automatycznie oznacza wystąpienie kosztu równego kwocie tego wydatku.

Oczywiście, nieco upraszam, aby ułatwić zrozumienie, bo przykładowo czynsz może być kosztem nawet wtedy, gdy nie nastąpi płatność.

Podsumowując, odpisy amortyzacyjne, które pojawiają się w kosztach firmy, nie mają charakteru gotówkowego.

Umorzenie, czyli wynik amortyzacji

Od tego momentu, co miesiąc, w koszty operacyjne zalicza się „raty” amortyzacyjne związane z danym środkiem trwałym.

Wraz z upływem czasu, skumulowana wartość „rat” amortyzacyjnych regularnie wzrasta, a ostatecznie dochodzi do wartości, która odzwierciedla 100% wartości początkowej danego środka trwałego.

Ta skumulowana wartość miesięcznych kwot amortyzacji to umorzenie, czyli wartość „zamortyzowania” danego aktywa trwałego.

Stopień „zamortyzowania” (wartości netto) aktywa trwałego można więc obliczyć poprzez zsumowanie wszystkich miesięcznych „rat” amortyzacyjnych.

Wartość bieżącą środka trwałego, który podlega amortyzacji można wyliczyć w danym momencie następująco:

Wartość Bieżąca Aktywa Trwałego to Wartość Początkowa Aktywa Trwałego minus Wartość Umorzenia.

Amortyzacja bilansowa a podatkowa

Amortyzacja to koszt, którego sposób księgowania, podobnie jak i innych kosztów, definiuje ustawa o rachunkowości.

Ustawa przedstawia warunki, które powinny być uwzględnione przy określaniu okresu „ekonomicznej użyteczności środka trwałego” oraz wyboru metody amortyzacji.

Według ustawy, amortyzacja powinna być dokonywana „drogą systematycznego, planowego rozłożenia wartości początkowej środka trwałego na ustalony okres amortyzacji”.

W przeciwieństwie do ustawy o rachunkowości, przepisy o podatku dochodowym (ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych) ściśle odnoszą się do reguł stosowania odpisów amortyzacyjnych.

Przepisy te dość szczegółowo grupują środki trwałe oraz przypisują im konkretne stawki amortyzacyjne. Opisują również tryb stosowania indywidualnych stawek amortyzacyjnych w wyjątkowych przypadkach.

Księgowanie na podstawie przepisów zawartych w ustawie o rachunkowości określa się jako księgowość bilansową lub podejście bilansowe. Stosowanie przepisów o podatku dochodowym określa się jako księgowość podatkową lub podejście podatkowe.

Odpowiednio, możemy więc mówić o amortyzacji bilansowej i amortyzacji podatkowej.

Amortyzacja – dwie ewidencje kosztów

Odmienność zapisów rachunkowych i podatkowych powoduje istotne rozbieżności w ujmowaniu kosztów amortyzacji. Niczym nadzwyczajnym będzie więc przypadek, gdy amortyzacja bilansowa będzie wyższa lub niższa od wartości amortyzacji wynikającej z przepisów podatkowych.

Różnice w wartości amortyzacji przekładają się na różne wartości wyniku finansowego (rachunek zysków i strat) oraz wartości środków trwałych (bilans).

Zysk bilansowy może być wyższy lub niższy od zysku podatkowego w danym kwartale czy roku. Może to spowodować problemy w przedstawieniu sytuacji finansowej firmy inwestorowi VC.

Nie zmieni się EBITDA, co ma związek ze sposobem obliczania tej wielkości (amortyzacja nie jest ujmowana w kosztach).

Ze względu na istniejące rozbieżności pomiędzy ujęciem bilansowym a księgowym, firmy najczęściej są zmuszone do prowadzenia dwóch ewidencji kosztów amortyzacji. W rzeczywistości biznesowej firmy prowadzą taką „podwójną księgowość” również ze względu na inne koszty.

Metody amortyzacji

Podejście podatkowe narzuca firmie działającej w Polsce wybór jednej z trzech następujących metod amortyzacji środków trwałych:

• metoda liniowa,
• metoda degresywna,
• amortyzacja przy zastosowaniu indywidualnie ustalonych stawek amortyzacyjnych, która jest możliwa dla pewnych grup aktywów (dla używanych lub ulepszonych, po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji),
• amortyzacja jednorazowa, która można zastosować w przypadku określonych środków trwałych i jest dostępna tylko dla małych firm.

Najczęściej wykorzystywaną metodą amortyzacji jest metoda liniowa. Jej zaletą jest prostota w zastosowaniu.

Polega on a na tym, iż szacuje się okres użytkowania środka trwałego, a następnie dzieli się wartość tego środka trwałego przez liczbę miesięcy.

Z punktu widzenia podejścia bilansowego firma może wybrać dowolną metodę amortyzacji o ile spełnia ona warunki określone w ustawie o rachunkowości (ogólnie przedstawiłem je powyżej).

Bardzo często, w celu uproszczenia księgowości, w księgowości bilansowej firmy stosują tylko metody amortyzacji dozwolone przez przepisy podatkowe.

Zmiana metody amortyzacji po jej wyborze nie jest możliwa w przypadku podejścia podatkowego.

Z punktu widzenia tzw. podejścia bilansowego taka zmianę przeprowadza się w każdej chwili, jeśli jest to uzasadnione zmianą okoliczności związanych z danym środkiem trwałym.

Depreciation and amortization

Ogólnie można powiedzieć, że amortyzacja nawiązuje do sposobu rozliczania w przeciągu określonego czasu, zużycia czy wykorzystania danego aktywa czy pasywa.

Najczęściej termin ten łączy się z amortyzacją środków trwałych. W USA czy Kanadzie, amortyzacja jest traktowana jako podejście, który może być zastosowane również w innych sytuacjach.

Na przykład, mówi się o amortyzacji pożyczki czy regularnym „odpisywaniu” w koszty różnego typu należności.

Zwyczajowo w USA, stosuje się określenie:

• „depreciation”, jako oznaczenie amortyzacji majątku trwałego materialnego (maszyny, urządzenia, samochody itp.), czyli tangible assets,
• „amortization”, jako oznaczenie amortyzacja WNiP (np. oprogramowanie, patenty, znaki towarowe, marki itp.), czyli tzw. intangible assets.

W Europie kontynentalnej, w tym również w Polsce, stosuje się jeden termin na określenie odpisów kosztowych dotyczących zarówno aktywów trwałych materialnych, jak i WNiP.

.

Amortyzacja w Venture Capital

Znaczenie amortyzacji w sprawozdaniach finansowych firmy jest ściśle powiązane z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Amortyzacja stanowi istotny koszt prowadzenia działalności w przypadku firm, które opierają swoją działalność na majątku trwałym o dużej wartości.

Startupy, czyli firmy znajdujące się na wczesnych etapach rozwoju (pre-seed seed) najczęściej nie wykorzystują w prowadzonej działalności aktywów trwałych dużej wartości.

Zarówno aktywa trwałe materialne, jak i WNiP zazwyczaj nie charakteryzują się znaczącą wartością.

Jedynym wyjątkiem mogą być WNiP w postaci know-how, patentu, goodwill (wartość firmy) itp. Takie wartości niematerialne są wnoszone do spółki jako aport. Bardzo często stanowią one element zorganizowanej części przedsiębiorstwa wnoszonej aportem do spółki.

Zazwyczaj są one amortyzowane wyłącznie bilansowo, czyli odpisy te nie są kosztem podatkowym. Amortyzacja podatkowa w takich przypadkach nie jest często spotykana.

Jeśli chodzi o metody amortyzacji, to młode firmy mają możliwość zastosowania amortyzacji jednorazowej. Zaoszczędza ona czas, ale nie jest najlepszym wyjściem, jeśli chodzi o optymalizację podatkową. Wartości niematerialne są zazwyczaj amortyzowane liniowo.